Anababa | Expertise voor Ouders

© Copyright Applinet Bron: https://www.anababa.nl

Het verschil tussen 'iets goed kunnen' en 'je best doen'

Tot een jaar of 9 snapt je kind niet dat er een verschil is tussen ‘ergens goed in zijn’ en ‘ergens je best voor doen’. Er is een omslag in zijn sociaal-emotionele ontwikkeling voor nodig om te begrijpen dat dat twee verschillende dingen zijn. Ook als ouder moet je daar een duidelijk onderscheid in maken.

Het verschil tussen inspanning en bekwaamheid

Voor het voltooien van een taak of het bereiken van een doel heb je twee dingen nodig: bekwaamheid (je moet het kunnen) en inspanning (je moet er moeite voor doen). Als je iets goed kunt, hoef je er minder moeite voor te doen. Tot een jaar of 9 kan je kind daartussen nog geen onderscheid maken. En daarna duurt het nog een paar jaar tot dat helemaal tot hem doordringt.

Rond 6 jaar

Als je kind 6 jaar is, dan maakt hij zich druk over winnen of verliezen, maar over de oorzaak daarvan denkt hij niet na. Of hij bij een geheugenspelletje wint door puur toeval of door goed onthouden, is voor hem geen vraag.

Tussen 7 en 9 jaar

Van 7 tot 9 jaar schrijft je kind zijn succes (of falen) toe aan de hoeveelheid moeite die hij ervoor heeft gedaan. Hij gaat ervan uit dat ‘je best doen’ automatisch betekent dat het je lukt. Prijs jij je kind om zijn inzet, en niet om het resultaat? Dan bevestig je hem in die opvatting.

Vanaf 9 jaar

Tussen 9 en 12 jaar leert je kind dat er een verschil is tussen ‘nu eenmaal ergens goed in zijn’ en ‘je best ergens voor doen’. Als je ergens goed in bent, hoef je er minder moeite voor te doen. Maar andersom geldt dat niet: als je iets vlugvlug doet, betekent dat nog niet dat je er goed in bent! Toch zie je dat vaak. Je kind raffelt iets af omdat hij wil laten zien dat hij iets goed kan (en niet omdat hij ervan af wil zijn). Zeker als je een impulsief kind hebt, kan dit misverstand tot een hardnekkige gewoonte leiden.

Vanaf 12 jaar

Pas in de puberjaren komt het volledige besef: als je ergens niet zo goed in bent, moet je er gewoonweg meer moeite voor doen dan iemand anders, die het allemaal ‘komt aanwaaien.’

Als ouder maak je ook geen onderscheid

Uit onderzoek is gebleken dat je ook als ouder nog geen onderscheid maakt tussen de inzet en de bekwaamheid van je kind, totdat hij ongeveer 9 jaar oud is. Zeker als je kind nog jong is, heb je de neiging om je kind voornamelijk te prijzen om de moeite die hij ergens voor heeft gedaan. En niet zozeer om het resultaat. Denk maar aan die tekening van je kleuter waar een paar wilde krassen op staan. Hij heeft er erg zijn best op gedaan en laat hem je trots zien. Waarschijnlijk geef je je kind een complimentje: ‘Wat heb je dat goed gedaan!’ Maar een echt mooie tekening is het natuurlijk niet.

Prijzen om inzet of resultaat?

Pas als je kind 9 jaar of ouder is, ga je als ouder duidelijker het verschil maken tussen inzet en resultaat. Je prijst je kind als hij zijn dictee goed gemaakt heeft, of als hij een doelpunt heeft gescoord. Als iets niet goed is gegaan, kun je hem alsnog prijzen omdat hij zo zijn best heeft gedaan. Maar waarschijnlijk zal hij dan zelf ontevreden blijven over zijn prestatie.

Bekwaamheid kun je niet zien

Dat je inspanning en bekwaamheid bij jonge kinderen niet goed uit elkaar kunt houden, is te verklaren: dat je kind zijn best ergens voor doet, is vanaf de buitenkant te zien. Bij een jong kind is dat vaak al genoeg voor een complimentje of positieve beoordeling. Of je kind ergens goed in is, is niet direct waarneembaar. Dat kun je alleen afleiden uit zijn prestatie.

Prijs je kind niet alleen om inzet

Let erop dat je je kind vanaf een jaar of 6 ook wijst op de kwaliteit van wat hij presteert. Alleen ‘je best doen’ is niet voldoende. Het juiste evenwicht tussen prijzen om inzet en prijzen om resultaat is belangrijk. Waar je de nadruk op legt, hangt af van je kind. Zie je dat je kind met veel moeite weinig resultaat behaalt? Help hem dan zijn inspanning wat te temperen of de taak te vereenvoudigen. Anders blijft hij enorm zijn best doen zonder concreet resultaat. En dan kan hij het gevoel krijgen dat zijn inspanning er weinig toe doet.

Verschillende persoonlijkheidskenmerken

Het verschil tussen inzet en aanleg zie je terug in de indeling van persoonlijkheidskenmerken van kinderen. Daarbij valt inspanning en ‘ergens je best voor doen’ onder categorie 3: zorgvuldigheid. Bekwaamheid, ‘ergens goed in zijn’ hoort onder categorie 5: ontwikkeling.

Bronnen

  • Het hoofdstuk ‘Als individu de wereld in’ uit het boek Kleine ontwikkelingspsychologie deel 2: de schoolleeftijd Rita Kohnstamm (vierde druk, 2010). Uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum, Houten.

Auteur: MP. © Copyright Applinet 2009-heden.