Anababa | Expertise voor Ouders

© Copyright Applinet Bron: https://www.anababa.nl

Sterk emotioneel gedrag

Heftige emoties die elkaar snel afwisselen en risico's nemen, ook dat is typerend voor pubergedrag. Hersenonderzoek heeft aangetoond dat de emotiegebieden van je puber inderdaad hyperactief zijn in de adolescentie.

Emotioneel overactief

In de puberteit wisselen de emoties van je kind zich razendsnel af, lijkt het soms. Bovendien lijken zijn emoties veel extremer te zijn dan daarvoor. Hoe kan dat? Hersenonderzoek heeft aangetoond dat het emotiegedeelte van de hersenen in de adolescentie overactief is in situaties die emotioneel prikkelend zijn. Bovendien is het rationele systeem van je puber ook nog niet volgroeid; hij heeft nog geen volledige controle over zijn gedrag en zijn emoties.

Emotionele beslissingen nemen

Er is een Lord of the Rings-marathon op tv, waar je puberzoon samen met zijn vrienden naar wil kijken. Maar hij heeft ook een aardrijkskundeproefwerk morgen. Hij moet kiezen tussen film kijken en leren voor zijn proefwerk. Wat doet hij?

Korte termijn

Adolescenten zijn nog niet zo goed in het nemen van emotionele beslissingen. Vaak kiest je kind in zo’n geval voor datgene wat op de korte termijn de meeste ‘winst’ oplevert (in het bovenstaande voorbeeld: tv kijken met zijn vrienden). Volwassenen maken zo’n keuze op basis van een gevoel voor wat goed is op de lange termijn. Adolescenten hebben die vaardigheid nog niet ontwikkeld.

Hersenontwikkeling tot 23 jaar

Op een leeftijd van 16 tot 18 jaar kan je kind al beter kiezen tussen korte- en langetermijnwinst dan een 12-jarige. Maar hij is nog niet zo langetermijngericht als een 23-jarige. Voor adolescenten is het moeilijk om de gevolgen op lange termijn van hun gedrag te overzien. Daar zijn hun hersenen nog niet helemaal op ingericht. Daarom wint de mogelijke snelle winst het van verstandigere keuzes.

Risico’s inschatten

Bij het inschatten van risico’s spelen verschillende hersengebieden een rol. Aan de ene kant zijn dat emotionele, aan de andere kant rationele gebieden. In de adolescentie gaan die emotionele en rationele gebieden op een andere manier met elkaar samenwerken. Vaak kan het rationele gebied het niet winnen van het emotionele gebied. Het emotionele gebied is namelijk gevoeliger voor hormonale veranderingen, en daardoor dominant. Bovendien is het rationele gebied nog niet uitgerijpt, wat betekent dat je kind zijn emoties niet goed onder controle kan houden. Pas rond een jaar of 22 zijn die twee systemen in balans.

Het vooruitzicht van een beloning

In de adolescentie is je kind extra gevoelig voor de mogelijkheid dat er een beloning (iets leuks of iets lekkers) aan komt. Bij het maken van een keuze (bijvoorbeeld om stunts uit te halen op een brommer) neemt het vooruitzicht op een kick de overhand, en wint het van het rationele argument (dat stunten gevaarlijk is en dat hij gewond kan raken). In de strijd tussen de emotionele en rationele hersengebieden wint de emotie het vrijwel altijd. Je puber wordt in deze levensfase namelijk meer gestuurd door de pleziergebieden in zijn hersenen.

Je puber denkt wel na

Soms lijkt het erop dat je kind helemaal niet nadenkt over bepaalde keuzes. Maar onderzoek wijst uit dat het tegenovergestelde waar is: adolescenten denken daar wel over na. Soms zelfs meer dan nodig. Ze komen alleen niet tot de juiste beslissing. Want ze missen een gevoel dat volwassenen hebben, een soort intuïtie (of ervaringswijsheid) over het gevaar van hun keuze. Bij een dergelijke keuze wordt in een volwassen brein een gebiedje actief dat zorgt voor een afkeerreactie: hetzelfde gebied dat ook actief zou worden als ze de situatie echt mee zouden maken. Dat zorgt ervoor dat volwassenen niet snel voor de gevaarlijke optie zullen kiezen. Bij adolescenten wordt dit belangrijke gebiedje niet actief; zij bekijken de keuze juist vanuit hun rationele gebied en focussen daarbij op de mogelijke positieve uitkomsten.

Emoties hebben de overhand

De conclusie die je kunt trekken uit al deze onderzoeken is: in een niet-emotionele situatie kan je puber prima risico’s inschatten en redeneren over mogelijke gevolgen van zijn gedrag. Maar zodra hij ziet dat er een beloning in het verschiet ligt, dan worden zijn emotiegebieden overactief. Die overstemmen dan de rationele gebieden. In een gevaarlijke situatie beschikt je puber nog niet over het ‘waarschuwingssysteem’ dat jij als volwassene wel hebt.

Bronnen

  • Het puberende brein. Over de ontwikkeling van de hersenen in de unieke periode van de adolescentie, Eveline Crone (2008). Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam
    •

Auteur: MP. © Copyright Applinet 2009-heden.