Anababa | Expertise voor Ouders

© Copyright Applinet Bron: https://www.anababa.nl

Autonomie

Je kind heeft al heel vroeg de behoefte om als autonoom wezen gezien te worden: een zelfstandig mens met een eigen naam, persoonlijkheid en talenten. Het is belangrijk om je kind ook zo te behandelen.

Stop met opvoeden

De filosofie van omdenken is: stop met opvoeden. Als je stopt met opvoeden, kun je zien wat je kind echt nodig heeft: naast erkenning en competentie heeft je kind ook behoefte aan autonomie.

Autonomie

Je kind is een zelfstandig wezen. Hij heeft een eigen naam, identiteit, persoonlijkheid en toekomst. Al vanaf een hele jonge leeftijd heeft je kind de behoefte om als autonoom wezen gezien en behandeld te worden.

Lastig gedrag

Als je kind zich lastig gedraagt, dan komt dat vaak voort uit het gevoel dat hij beperkt wordt in zijn autonomie. Je kind verzet zich niet tegen jou als volwassene, maar tegen de macht die je gebruikt. Daarentegen kan een kind dat zijn autonomie voldoende kan uitoefenen, zich heel zelfstandig en verantwoordelijk gedragen. In zijn boek Lastige kinderen? Heb jij even geluk pleit Gunster ervoor om kinderen zo autonoom mogelijk te behandelen. Want dat is de meest effectieve manier om lastig gedrag te voorkomen. Of om te denken in constructief gedrag.

Wat is autonomie?

De autonomie van een kind bestaat uit 3 aspecten:

  • lichamelijke integriteit
  • psychologische integriteit
  • verantwoordelijkheid: de ruimte om zelf beslissingen te nemen

Lichamelijke integriteit

De autonomie van je kind begint met zijn lichamelijke autonomie: hij heeft een eigen lichaam waar hij de baas over is, een eigen kamer en het recht om daar alleen te zijn als hij dat wil.

Laat je kind fysiek in zijn waarde

Poets bijvoorbeeld het gezicht van je kind niet schoon met een natte vinger als hij duidelijk aangeeft dat hij dat niet wil. Loop niet ongevraagd en onaangekondigd de kamer van je kind binnen. Doe je kind geen pijn. Moet er iets gebeuren dat belangrijk is voor zijn gezondheid (zoals een verdoving bij de tandarts of een inenting)? Leg hem dan uit wat er aan de hand is en betrek hem als autonoom wezen in wat er gebeuren gaat.

Psychologische integriteit

Als ouder heb je nogal eens de neiging om je te bemoeien met wat je kind denkt en voelt, om je kind psychologisch te analyseren. Op zich is dat een normale eigenschap; volwassenen doen dit ook onder elkaar. Maar de psychologische autonomie van je kind komt in het geding als je observaties niet kloppen, en je bovendien je aannames uitspreekt waar je kind bij is. Daar je je kind zich enorm gekwetst door voelen. Bemoei je dus niet met zijn innerlijke wereld. Laat hem voelen wat hij voelt en denken wat hij denkt.

Ieder kind heeft recht op eigen twijfels, geheimen en onzekerheden. Zoals we niet ongevraagd de kamer van onze kinderen moeten betreden, moeten we ons ook niet ongevraagd met de psychologische wereld van onze kinderen bemoeien. (uit: Lastige kinderen? Heb jij even geluk, Berthold Gunster, p. 239)

Geef 'ik-boodschappen'

Geef 'ik-boodschappen' in plaats van 'jij-boodschappen'. Neem je eigen gedachten over het gedrag van je kind als uitgangspunt, in plaats van (speculaties over) wat er in het hoofd van je kind omgaat. 'Ik-boodschappen' zorgen voor verbinding en harmonie, terwijl 'jij-boodschappen' zorgen voor afstand en conflict.

Voorbeeld

Als voorbeeld neemt Gunster een vader die zijn 4-jarig zoontje kwijtraakt in de supermarkt. Als hij hem terugvindt, kan hij als volgt reageren: ‘Waarom liep je nou weg? Kon je niet even nadenken? Volgende keer neem ik je niet meer mee.’ Het kind concludeert: ik doe alles fout, mijn vader heeft een hekel aan me. Een andere reactie was geweest: ‘Wat ben ik blij dat ik je teruggevonden heb! Ik was zo ongerust. Ik was bang dat ik je helemaal kwijt was.’ Grote kans dat het kind denkt: 'Mijn vader heeft zijn best gedaan om me terug te vinden, hij wil mij niet kwijt, hij houdt van me. Volgende keer moet ik misschien iets beter opletten dat ik niet wegloop.’

Verantwoordelijkheid

Voor je kind is het erg belangrijk om zichzelf als autonoom wezen te kunnen ervaren. Dat doet hij onder meer door ‘nee’ te zeggen als jij iets van hem vraagt. Daarmee zegt hij in feite: ik ben mijn eigen baas, jij hebt geen macht over mij. Peuters hebben dit gevoel al heel sterk. Die zeggen het liefst overal ‘nee’ op. Dat is een uiting van hun behoefte aan autonomie.

Keer het om

Hoe ga je nu om met een kind dat alleen maar ‘nee’ roept? Probeer de situatie om te draaien. Als je wilt dat je peuter iets van zijn warme maaltijd eet, vertel hem dan dat hij vooral niet moet eten. Want dan wordt hij te groot en moet je weer allemaal nieuwe kleren voor hem kopen. En dat is zo’n gedoe. Wie weet eet hij dan ineens, alleen om zijn autonomie te tonen, zijn hele bord leeg. Ook bij pubers kan deze omgekeerde psychologie werken.

Aanbevolen websites

  • Meer informatie over en voorbeelden van omdenken op de website Omdenken.nl.

Bronnen

  • Lastige kinderen? Heb jij even geluk. Omdenken in opvoeding en onderwijs (2012), Berthold Gunster. Uitgeverij A.W. Bruna, Utrecht.

Auteur: MP. © Copyright Applinet 2009-heden.