Anababa | Expertise voor Ouders

© Copyright Applinet Bron: https://www.anababa.nl

Het verschil tussen ‘opvoeden’ en ‘zorgen voor’

Stop met opvoeden, dan gaat het lastige gedrag van je kind vanzelf over. Dat is de boodschap van het boek van Berthold Gunster. Opvoeden is leren voor later, en daar hebben kinderen geen boodschap aan. Zorg dus voor je kind in het hier en nu. Kijk naar je kind en zie wie hij nu is, en waar hij op dit moment behoefte aan heeft.

Lastig gedrag

Lastig gedrag van je kind is meestal een reactie op de manier waarop jij met je kind omgaat. Als jij je houding verandert, dan verandert het gedrag van je kind ook. Omdenken, noemt Berthold Gunster dat in zijn boek Lastige kinderen? Heb jij even geluk.

De paradox van de opvoeding

Bij het opvoeden van je kind voel je continu het spanningsveld tussen enerzijds regels en grenzen stellen, en aan de andere kant je kind zelf zijn beslissingen laten nemen. Maar die twee vormen helemaal geen tegenstelling, betoogt Gunster. Ze vullen elkaar juist prima aan. Maar hoe weet je nu wanneer je grenzen moet stellen en wanneer niet? Daarvoor introduceert hij het verschil tussen ‘opvoeden’ en ‘zorgen voor’.

Voor je kind zorgen

Je kind te eten geven, ervoor zorgen dat hij niet onder een auto komt: dat valt allemaal onder ‘zorgen voor je kind’. Die plicht heb je als ouder. Je kind beschermen tegen direct gevaar en hem de dingen geven die hij nodig heeft om gezond te blijven. Daarbij mag je ingrijpen als het niet goed dreigt te gaan. Daarbij moet je soms grenzen stellen aan het gedrag van je kind.

Je kind opvoeden

Alles wat niet direct onder ‘zorgen voor’ valt, valt onder ‘opvoeden’. Eigenlijk is dat je kind iets ‘leren voor later’. Een kind heeft niks aan ‘leren voor later’. Later komt straks wel. Een kind heeft iets aan leren voor nu, vindt Gunster.

Tip: Weet je in een bepaalde situatie niet of je moet ingrijpen? Stel jezelf dan de vraag: is dit ‘opvoeden’ of ‘zorgen voor’? Ben je je kind iets aan het leren voor later, of is er iets wat op dit moment noodzakelijk of gevaarlijk is? Als er geen directe noodzaak of geen direct gevaar is, grijp dan niet in.

‘Ja-maar’ en ‘ja-en’

Het verschil tussen opvoeden en zorgen voor hangt sterk samen met de manier waarop je als ouder naar je kind kijkt. Doe je dat op een ‘ja-maar’- of op een ‘ja-en’-manier?

De ‘ja-maar’-manier van kijken

Als je op een ‘ja-maar’-manier naar je kind kijkt, dan zie je alleen maar datgene wat er nog niet is, maar wat er volgens jou wel zou moeten zijn. Je ziet eigenlijk alleen zijn tekortkomingen en beperkingen. Je bent niet bezig met wie je kind nu is of waar hij op dit moment behoefte aan heeft, maar met hoe hij in de toekomst zou moeten zijn. Je plakt als het ware je eigen idealen en verwachtingen over hoe je kind zich moet gedragen op hem. Daardoor krijgt je kind voortdurend het gevoel dat hij niet aan jouw wensen en eisen voldoet.

De ‘ja-en’-manier van kijken

Bij de ‘ja-en’-manier van kijken staat je kind van nu centraal. Wie is je kind op dit moment, hoe gaat het nu met hem en waar heeft hij op dit moment behoefte aan? Het gaat er niet om wie je kind zou moeten zijn, maar wie hij zou kúnnen zijn. Je ziet vooral de mogelijkheden en talenten van je kind.

Stop moet opvoeden

Gunster adviseert dus: grijp alleen in als het met de directe verzorging in het hier en nu te maken heeft. Wil je je kind iets leren met het oog op later? Doe het dan niet. Hij geeft een aantal voorbeelden:

  • Je kind wil niet met mes en vork eten: is niet nodig voor de directe verzorging. Je kind gaat vanzelf wel met mes en vork eten als hij daar aan toe is. Niet druk over maken dus.
  • Je zoon weigert het bezoek een hand te geven: is ook niet nodig voor de directe verzorging. Laat het gaan.
  • Je dochter van 8 wil bier drinken: hangt ervan af. Wil ze alleen proeven? Sta het toe. Waarschijnlijk vindt ze het vies en wil ze de komende jaren geen bier meer proeven. Het wordt een ander verhaal als ze na het eerste flesje om een tweede vraagt. Dan grijp je uiteraard in.
  • Je puber studeert niet voor zijn eindexamen: zijn leven komt niet in gevaar als hij niet slaagt. Laat hem zelf maar ervaren wat de consequenties zijn van zijn gedrag. Laat het dus gaan.
  • Je kind scheldt je uit: heeft ook niets te maken met directe verzorging. Alle reacties zijn toegestaan (lachen, boos worden, laten zien dat het je kwetst), maar leg je kind in ieder geval niet uit dat het ‘zo niet hoort’. Dat krijgt hij zelf op een goed moment wel in de gaten.
  • Je kind heeft softdrugs gebruikt: als ze 5 is, zorg je dat het nooit meer gebeurt. Als ze 19 is, toon je interesse. Welke drugs heeft ze gebruikt? Hoe voelde dat?

Stop dus met je kind op te voeden, zegt Gunster. Je kind is niet geïnteresseerd in hoe het hoort, maar wel in wie jij bent. Reageer dus open, eerlijk en authentiek op je kind.

Check: Natuurlijk heb je last van een kind dat met zijn handen eet en er een knoeiboel van maakt. Want jij moet het weer opruimen. Daar mag je een grens trekken. Maar dat doe je niet omdat je je kind aan het opvoeden bent voor later. Dat doe je omdat je er zelf last van hebt. Zeg dat ook tegen je kind. En heb je ergens geen last van? Doe dan niks.

Aanbevolen websites

  • Meer informatie over en voorbeelden van omdenken op de website Omdenken.nl van Berthold Gunster.

Bronnen

  • Lastige kinderen? Heb jij even geluk. Omdenken in opvoeding en onderwijs (2012), Berthold Gunster. Uitgeverij A.W. Bruna, Utrecht.

Auteur: MP. © Copyright Applinet 2009-heden.